Kanadalı Dionne Beşizleri

 KANADALI DIONNE BEŞİZLERİ

Ayfer Tuzcu Ünsal

            Elimden geldiğince İngilizce gazete okumaya çalışırım. Geçen gün nereden geldiyse önüme Dennis Gaffney tarafından 23 Mart 2009’da Antiques Roadshow Online için kaleme alınmış Kanadalı beşizler hakkında bir yazı geldi. 1934’te doğan beşizlerin anne-babaları, Kanada hükümeti, basın, film sanayi, reklam dünyası ve bilumum diğer endüstriler tarafından nasıl kullanıldıkları ve sömürüldüklerini okuyunca bu yazıyı tercüme etmeye karar verdim.

           

Bebekler çok sevimliler ancak gerçek hayatları tam trajedi...

28 Mayıs 1934’te Kanadanın Quebec sınırında Ontario’nun Corbeil köyündeki bir çiftlikte Fransız Kanada’lı Elzire Dionne isimli anne beşiz doğurdu. Hepsi kızdı ve onlara Annette, Emilie, Yvonne, Cecile ve Marie isimleri verildi. Doğduklarında, yedi aylık bebek büyüklüğündeydiler. O kadar küçüklerdi ki bir el ile tutulabiliyorlardı. Hepsinin toplam ağırlığı 6 kilo 350 gr geliyordu. Babaları dahil çoğu kimse onların yaşayabileceğini düşünmüyordu. Ama, yaşam savaşını kazanıp, hayatlarına devam ettiler.  Yakındaki köylerden kadınlar “anne sütü” getiriyorlardı, Kanada’nın Kızıl Haç teşkilatı hemşireler ve kuvözler gönderdiler. Böylece, bilinen yaşayan ilk beşiz bebekler oldular.

Dionne beşizleri dünyada “mucize bebekler” olarak anılıyordu. Ve bütün dünyada –o sırada büyük bunalım yaşanıyordu- dayanıklılık sembolü haline gelmişlerdi. Bebekleri sembol olarak alan çok eşya pazarlandı. Hatta, Wichita’da Antik Roadshow’da Temmuz 2008’de sergilenen beşiz oyuncak bebekler bile yapılmıştı.

Ticari olarak çok cazip

Beşiz kızlar çok popüler oldukları için turist akınına bile uğradılar. 1937’ye gelindiğinde beşizlerin bakıldığı Quintland hastanesi’ne günde 3000 ziyaretçi geliyordu. 1934’le 1943 arasında beşizleri yaklaşık 3 milyon kişi ziyaret etmişti. Hollywood dünyası da beşizlerin ününü sömürmekten geri kalmadı, 1930ların içinde sonları mutlulukla biten dört film yaptı!

Ama, Dionne beşizlerinin gerçek hayatları büyük ölçüde mutsuzdu. Babaları Oliva beşizlerin Şikago’daki Dünya Fuarında sergilenebilmeleri için bir kontrat imzaladı. Bunun üzerine Ontario Bölge Valiliği 27 Mayıs 1935’te beş kızkardeşi ailelerinden aldı. Bu gelişme üzerine Oliva imzaladığı kontratı bir gün sonra iptal etti. Ancak, bebekleri korumak, mikroplardan uzak tutmak, kaçırılmalarını önlemek ve istismar edilmelerini engellemek amacıyla hükümet yetkilileri bebekleri almakta ısrar ettiler.

Beşiz kızlar Kanada’nın en fazla turist çeken objesi haline gelmişlerdi. Kızların bebeklikleri sırasında hemşireler onları bir çocuk balkonuna çıkarır ve aşağıda onları görmek için bekleyen kalabalığa üzerinde isimleri yazılı olan kartla birlikte gösterirlerdi. Medyada ise, beşizlerin bakımları ve eğitimleri sanki ayrıcalıklı yapılıyor gibi yer alırdı. Halbuki, gece gündüz oynadıkları oyun alanları ince bir süzekle kaplanmış camlarla sarılmıştı. Böylece ziyaretçiler bebekleri görür, bebekler seyircileri görmezdi ama onların gölgelerini izlerlerdi tabii.

Beşizlerden Cecile, 1963 yılında kaleme aldığı “Beş Kişiydik” isimli anılarında, seyircilerin varlıklarından haberdar olduklarını yazacak ve “büyütülürken beşimiz de çevremizden izole edilmiştik, bulunduğumuz mekandan sadece birkaç kez ayrılmamıza müsade edildi. Sanki bir sirk çadırının sahnesindeydik, çevremizde bir karnaval oluşmuştu” diyecekti. Tahminlere göre, Quitntland, Ontario bölgesine on yılda 500 milyon dolar girmişti beşizler sayesinde.

Para canavardır

Beşizler her türlü reklamda kullanıldılar. Bunların arasında Madame Alexander bebekleri, Quaker yulaf ezmesi, Palmolive sıvı sabunları, Bee Hive altın şurubu, diş macunları bulunuyor. Beşizleri görmeye gelen turistlerin Quintland hastanesine girmeleri ve araba parkları için ücret alınmıyordu. Orada bulunan bir dükkanda satılan beşizlerin konu olduğu turistik eşyalar bütün bir Ontario eyaletini iflas etmekten kurtarıyordu. Gelirler posta kartları, tabaklar, oyuncak bebekler aracılığıyla elde ediliyordu. Hatta, turistik eşyaların arasına bizzat beşizlerin babaları tarafından çiftlikten toplanan ve “bereket taşları” adı altında pazarlanan taşlar da girmişti. Beşizler, dini bayramları erken kutluyor, böylece Halloween (Cadılar bayramı)’de bal kabağını temzilerken; yeni yılda ise Noel Baba’nın kucağında otururken görüldükleri fotoğraflar basın mensuplarına satılıp, tam bayram gününde gazetelerde yer alıyordu.

Canavarın kendisi paraydı, bu ifadeyi “Beş Kişiydik” isimli anılarında yazdı Cecile. Etrafımızdaki herkes onun cazibesine kapılmıştı diye de ekledi. Quintland’de anne babaları caddenin karşısındaki evde yaşadıkları halde oraya kabul edilmiyorlardı. Ziyaretlerini daha seyrek yapmaya başladılar ve Cecile “anne babamızla birbirimizi artık hiç tanımıyorduk” dedi.

Eve geri dönüş

9 yaşına geldiklerinde Dionne çifti velayet davasını acı bir savaşla kazandılar. Ancak, kızlara göre kendi evleri “hayatlarında bulundukları en üzücü evdi”. Anne babalarına kendilerini hastaneden kurtardıkları için iyi gözle bakmadıkları gibi, annelerinin kendilerini sevmediğini, babalarının ise çok gaddar olduğunu düşünüyorlardı. Sanki ana babaları konuşulmayan bir suç işlemişler, onları dünyaya getirmişler, ancak beşizler doğdukları andan itibaren günaha batmışlardı. İşte bu nedenle, beşi birarada doğmak yerine tek tek doğmayı tercih edeceklerini söylediler hep.

Cecil’in yazdıklarına göre, Dionne çifti çocuklara sürekli “biz siz doğmadan önce daha mutluyduk. Şimdi siz olmasanız daha mutlu oluruz biliyor musunuz?” diyorlardı. Beşizlerden kapasitelerinin üzerinde günlük ev işleri yapmaları bekleniyor ve çiftin diğer beş çocuğuna hizmet etmeleri isteniyordu.

Kendi başlarına

18 yaşına geldiklerinde Dionne beşizleri evi terk ettiler ve aileleriyle olan bütün ilişkilerini kestiler. Emmillie rahibe oldu ve 1954’te geçirdiği felç neticesi öldü. Diğer üçü evlendiler, çocuk sahibi oldular, ancak boşandılar. Marie 1970 yılında kalp krizi sonucu öldü. 1990 larda geriye kalan üç kızkardeş –Annette, Cecile ve Yvonne- Dionne Beşizlerinin Aile Sırları isminde bir kitap yazdılar. Kitapta, babalarının arabada yalnızken kendilerini taciz ettiğini yazdılar. Konuyu annelerine söylemeye korktuklarını, ancak okuldaki din görevlisine söylediklerini ve “babanızla arabaya binerken kalın palto giyin” tavsiyesi aldıklarını belirttiler.

Beşizlerin muazzam bir gelirleri olmasına rağmen, onlar 7 yaşındayken 1941 senesinde kızların hesaplarına sadece 1 milyon dolar yatırılmıştı. 21 yaşına gelip reşit olduklarında bu para 800 bin dolara inmişti. Sürekli himaye altında tutulduklarından gerçek hayata hazır değillerdi ve Cecile’in söylediğine göre bozuk paraların maddi değerlerini bile bilmiyorlardı.

Kendilerine sağlanan her türlü kaynak ortadan kaybolmuştu. Annette, Cecile ve Yvonne 60 yaşına geldiklerinde Montreal’in dışında 746 dolar ortak gelirle bir evde hep birlikte yaşıyorlardı. 1998’de Kanada hükümetine dilekçe yazıp, kendilerine verilmeyen her türlü reklam vb paraları talep ettiler. Hükümet, ayda 2 bin dolar ödeme teklif eden bir mektup gönderdi, ancak halkın baskısıyla bu rakam toplam 4 milyon dolara yükseldi.

Aynı yıl, Bobbi McCaughey isimli anne dünyanın yaşayan ilk yedizlerini doğurdu. Annette, Cecile ve Yvonne Time magazine aracılığığla ona bir mektup yazdılar: “Umarız sizin çocuklarınız bizden daha fazla saygı görür” ve devamla “ikiz, beşiz gibi birden fazla doğumlar eğlence ile karıştırılmamalı ya da reklam aracı veya ürünlerin satılması için bir yöntem olmamalı.” Yvonne 2001 de öldü. Cecile ve Annetta halen yaşıyorlar.

            

Yazarın diğer yazıları: http://www.ayfertuzcuunsal.com/ adresinde