Bu hafta da Ermeni harfli Türkçe el yazması olarak yayınlanan gazete ve dergileri konu ediyorum. Bilgileri aldığım kaynak: Hasmik A. Stephanyan’ın doktora tezi olan “Ermeni Harfli Türkçe Kitaplar ve Süreli Yayınlar Bibliyoğrafyası 1727-1968” kitabı. Bu konuda araştırma yapmayı Murad Uçaner aklıma düşürdü. Armen Aroyan, her zaman olduğu gibi tüm cömertliği ile yardım etti. Her ikisine de çok teşekkür ederim.
Burada sıraladığım yayınlardan daha fazla yayın bulunuyor. Ancak, burada ismini sıraladığım dergiler halen bazı kütüphanelerde duruyor, o nedenle kopyası olmayan dergiler bu listede yer almıyor.Hektografik diye bir kelime göreceksiniz. Hektografik baskı, bizim neslin “teksir” dediği tekniktir. Mumlu kağıt olarak isimlendirilen bir kağıda basılması istenen metin veya çizim yazılır. Kağıtta çukurlar oluşur. Bu kağıt, bir silindirin üzerine kaymayacak şekilde monte edilir. Silindir elle çevrilince mumlu kağıt içerisinde alkol de (isporto) olan bir mürekkep karışımının içinden geçer ve üçüncü hamur kağıda baskı yapar. Mumlu kağıdın ömrü çok uzun olmadığından ancak, 50 civarında baskı yapılabilir. Mumlu kağıda, Ermeniler “pestilli kağıt” derlermiş. Benim neslim, Abimin nesli bu teknikle teksir makinasında çoğaltılmış sınavları tamamlayarak okulları bitirdi. Gayet net hatırlıyorum, teksir edilmiş kağıt, mavi isporto renginde idi ve isporto kokardı.
Redaktör, yayına hazırlayan demektir. Adı geçen okullar, Antep’te Ermeniler tarafından açılmış ilk ve orta dereceli okullardır. Bunlardan sadece Kilikya okulundan bahsetmek istiyorum. Kilikya okulu, Kurtuluş Cami olan Meryem Ana Kilise’sinin giriş kapısının karşısında bulunan iki katlı binada yatılı olarak açılmış, kısa süre eğitime devam ettikten sonra kapanmıştır. Aradan 40 seneye yakın bir zaman geçtikten sonra bu sefer bu günkü Gaziantep Lisesi’nin arazisinde tam bir kampus şeklinde birden fazla bina ile yine yatılı olarak açılmıştır. İlk açılan Kilikya Okulunda’da sonraki okulda da el yazması dergiler basılmıştır.
Burada en fazla dikkatimi çeken Şambalabimbo isimli mizah dergisidir. Maalesef hakkında çok az bilgi var. 1909 yılında Antep’te bir mizah dergisinin çıkması bence çok dikkat çekicidir. Diğer bir konu ise, Ayn-Leben denilen hem dergi, hem toplantı gurubu. Eczacı Refik Özdinç’in kulakları çınlasın, o da Alleben ismiyle gayet güzel bir düşünce gurubu oluşturdu ve başarı ile yürüttü.
Mentor (Hatip) Antep 1884-1886
Ermenice ve Ermeni Harfleriyle Türkçe yayınlanmıştır.
Dergi, ilkin iki haftada bir, sonra ise iki ayda bir yayınlanmıştır.
1884-1885 yılları arasında “Kilikya” mektebi öğrencilerince yayınlanmıştır. 1886 yılında Ocak-Aralık aylarında dergiyi Antep Vartanyan mektebinin üst sınıf öğrencileri çıkarmıştı.
16 sayfa, 21,5:13,5 santim ebadında.
Sahibi: Vahan Kürkçiyan
Basıldığı yer: İstanbul’da G. Bağdadlıyan (Aramyan) matbaası.
Derginin 24 sayısı mevcuttur. Bunlardan 16 sı iki haftada bir, diğer 8 zi ayda bir çıkan nüshalardır.
Yeni Ömür Antep 1909-1913
Aylık Dinî Dergi
Sahibi: Prof. Nişan S. Balyozyan, Redaktör: H. Nacaryan
16-24 sayfa, 21:14 santim ebadında
Basıldığı yer: Merkezi Türkiye Koleji Matbaası, Antep
Hakikat Antep 1914-1915
Aylık Dinî Dergi
Yayıncısı: Rum Papazı Karalampos Bostancıoğlu
16 sayfa Avedis Gazancıyan matbaası
Rahnüma-Rahvira (Meşaleli Rehber) Antep 1919
Ermeni Harfleriyle Türkçe ve Osmanlıca yayınlanmıştır.
İki günde bir çıkan küçük boyutlu gazete
Yayıncıları: M. Meril ve Levon Levonyan (Lütfi Hoca)
2 sayfa Bir sayfası Ermeni harfleri ile Türkçe, diğer sayfa ise Osmanlıca yayınlanmıştır.
Basıldığı yer: “Goleç” Matbaası
Ayn-Leben (Çeşme) Antep 1872
Elyazma Aylık Mecmua
Nersesyan Mektebinde yayınlanmıştır
Redaktör: Hovhannes Kürkçiyanof
Milli ve eğitim bilgilerini ihtiva eden makalelerin yanısıra, haberlere de yer veriliyordu. Kısa ömürlü bir mecmua oldu. Ancak, daha sonraları Ayn-Leben gurubu ismi altında dergiyle aynı içerikte geniş toplantılar yapıldı.
Pyuragn (Bingöl) Antep 1875
Ermenice ve Ermeni harfleriyle Türkçe yayınlanmıştır
El yazması Hektografik Aylık Mecmua
Kilikya yatılı mektebi üst sınıf talebeleri tarafından yayınlanmıştır.
Redaktör: Nazaret Nersesyan, Misak Koçunyan
Pestil tekniği ile basıldı
Yedem-Aden (Cennet-ül-adn) Antep 1876
Ermenice ve Ermeni harfleriyle Türkçe yayınlanmıştır.
Ayda bir yayınlanan Elyazması Dergi
Kilikya yatılı Mektebi alt sınıf talebeleri tarafından yayınlanmıştır.
Redaktör: Vahan Kürkçiyan (Bakuran), V.S. Duryan.
Near East Scripture Testimony Matbaası
Yalnızca bir kaç nüshası mevcuttur.
Drakht (Cennet) Antep 1877-1878
Ermenice ve Ermeni Harfleriyle Türkçe yayınlanmıştır
Ayda bir yayınlanan elyazma, hektografik dergisi
Naşiri Sırbots Vartanants Mekteb’inin Mesropyan Cemiyeti (mezunlar cemiyeti tarafından yayınlanmıştır)
Redaktör: Vahan Kürkçiyan
Seda-yı Hakikat Antep 1878-1900...
Din, Ahlâk, Eğitim ve İlim Elyazma Dergisi
Önce 2 haftada bir, sonra ayda bir çıkmıştır.
Yayınlayan: Merkezi Türkiye Koleji, Antep
Redaktörler: Avedis Cebeciyan, Kirkor Yenikomşiyan, Kevork Sarafyan,,
Sonradan Ermenice ve İngilizce de yayınlanmıştır.
Ahter-i Vartanyan, Vartanlılar Mektebinin Yıldızı, Antep 1888-1900
İki haftada bir yayınlanan elyazması, hektografik Dergi
Yayıncısı Antep Vartanlılar Mektebi talebe cemiyeti
Redaktör: Armenag Nazaretyan (A.N.Nazar)
8 sayfa, 24-17 santim, ebadında
1886 da yayımına son verilen Mentor’un yerini almışır.
Şambalabimbo Antep 1909
Elyazma, Hektografik Mizah Dergisi
Redaktör: Harutyun Zenyan
Anteb Ermeni Kiliselerinin Tanzim ve Kabul Ettiği Nişan ve Düğün Nizamları
H. Madteosyan, İstanbul 4 sayfa basım yeri ve yılı belirsiz
|
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder