Antep'te yayınlanan Ermeni harfli Türkçe el yazması gazete ve dergiler

Bu hafta da Ermeni harfli Türkçe el yazması olarak yayınlanan gazete ve dergileri konu ediyorum. Bilgileri aldığım kaynak: Hasmik A. Stephanyan’ın doktora tezi olan “Ermeni Harfli Türkçe Kitaplar ve Süreli Yayınlar Bibliyoğrafyası 1727-1968” kitabı. Bu konuda araştırma yapmayı Murad Uçaner aklıma düşürdü. Armen Aroyan, her zaman olduğu gibi tüm cömertliği ile yardım etti. Her ikisine de çok teşekkür ederim. Burada sıraladığım yayınlardan daha fazla yayın bulunuyor. Ancak, burada ismini sıraladığım dergiler halen bazı kütüphanelerde duruyor, o nedenle kopyası olmayan dergiler bu listede yer almıyor.Hektografik diye bir kelime göreceksiniz. Hektografik baskı, bizim neslin “teksir” dediği tekniktir. Mumlu kağıt olarak isimlendirilen bir kağıda basılması istenen metin veya çizim yazılır. Kağıtta çukurlar oluşur. Bu kağıt, bir silindirin üzerine kaymayacak şekilde monte edilir. Silindir elle çevrilince mumlu kağıt içerisinde alkol  de (isporto) olan bir mürekkep karışımının içinden geçer ve üçüncü hamur kağıda baskı yapar. Mumlu kağıdın ömrü çok uzun olmadığından ancak, 50 civarında baskı yapılabilir. Mumlu kağıda, Ermeniler “pestilli kağıt” derlermiş. Benim neslim, Abimin nesli bu teknikle teksir makinasında çoğaltılmış sınavları tamamlayarak okulları bitirdi. Gayet net hatırlıyorum, teksir edilmiş kağıt, mavi isporto renginde idi ve isporto kokardı. Redaktör, yayına hazırlayan demektir. Adı geçen okullar, Antep’te Ermeniler tarafından açılmış ilk ve orta dereceli okullardır. Bunlardan sadece Kilikya okulundan bahsetmek istiyorum. Kilikya okulu, Kurtuluş Cami olan Meryem Ana Kilise’sinin giriş kapısının karşısında bulunan iki katlı binada yatılı olarak açılmış, kısa süre eğitime devam ettikten sonra kapanmıştır. Aradan 40 seneye yakın bir zaman geçtikten sonra bu sefer bu günkü Gaziantep Lisesi’nin arazisinde tam bir kampus şeklinde birden fazla bina ile yine yatılı olarak açılmıştır. İlk açılan Kilikya Okulunda’da sonraki okulda da el yazması dergiler basılmıştır. Burada en fazla dikkatimi çeken Şambalabimbo isimli mizah dergisidir. Maalesef hakkında çok az bilgi var. 1909 yılında Antep’te bir mizah dergisinin çıkması bence çok dikkat çekicidir. Diğer bir konu ise, Ayn-Leben denilen hem dergi, hem toplantı gurubu. Eczacı Refik Özdinç’in kulakları çınlasın, o da Alleben ismiyle gayet güzel bir düşünce gurubu oluşturdu ve başarı ile yürüttü. Mentor (Hatip) Antep 1884-1886 Ermenice ve Ermeni Harfleriyle Türkçe yayınlanmıştır. Dergi, ilkin iki haftada bir, sonra ise iki ayda bir yayınlanmıştır. 1884-1885 yılları arasında “Kilikya” mektebi öğrencilerince yayınlanmıştır. 1886 yılında Ocak-Aralık aylarında dergiyi Antep Vartanyan mektebinin üst sınıf öğrencileri çıkarmıştı. 16 sayfa, 21,5:13,5 santim ebadında. Sahibi: Vahan Kürkçiyan Basıldığı yer: İstanbul’da G. Bağdadlıyan (Aramyan) matbaası. Derginin 24 sayısı mevcuttur. Bunlardan 16 sı iki haftada bir, diğer 8 zi ayda bir çıkan nüshalardır. Yeni Ömür  Antep 1909-1913 Aylık Dinî Dergi Sahibi: Prof. Nişan S. Balyozyan, Redaktör: H. Nacaryan 16-24 sayfa,  21:14 santim ebadında Basıldığı yer: Merkezi Türkiye Koleji Matbaası, Antep Hakikat  Antep 1914-1915 Aylık Dinî Dergi Yayıncısı: Rum Papazı Karalampos Bostancıoğlu 16 sayfa  Avedis Gazancıyan matbaası Rahnüma-Rahvira  (Meşaleli Rehber)  Antep 1919 Ermeni Harfleriyle Türkçe ve Osmanlıca yayınlanmıştır. İki günde bir çıkan küçük boyutlu gazete Yayıncıları: M. Meril ve Levon Levonyan (Lütfi Hoca) 2 sayfa Bir sayfası Ermeni harfleri ile Türkçe, diğer sayfa ise Osmanlıca yayınlanmıştır. Basıldığı yer: “Goleç” Matbaası Ayn-Leben (Çeşme) Antep 1872 Elyazma Aylık Mecmua Nersesyan Mektebinde yayınlanmıştır Redaktör: Hovhannes Kürkçiyanof Milli ve eğitim bilgilerini ihtiva eden makalelerin yanısıra, haberlere de yer veriliyordu. Kısa ömürlü bir mecmua oldu. Ancak,  daha sonraları Ayn-Leben gurubu ismi altında dergiyle aynı içerikte geniş toplantılar yapıldı. Pyuragn (Bingöl) Antep 1875 Ermenice ve Ermeni harfleriyle Türkçe yayınlanmıştır El yazması Hektografik Aylık Mecmua Kilikya yatılı mektebi üst sınıf talebeleri tarafından yayınlanmıştır. Redaktör: Nazaret Nersesyan, Misak Koçunyan Pestil tekniği ile basıldı Yedem-Aden (Cennet-ül-adn) Antep 1876 Ermenice ve Ermeni harfleriyle Türkçe yayınlanmıştır. Ayda bir yayınlanan Elyazması Dergi Kilikya yatılı Mektebi alt sınıf talebeleri tarafından yayınlanmıştır. Redaktör: Vahan Kürkçiyan (Bakuran), V.S. Duryan. Near East Scripture Testimony Matbaası Yalnızca bir kaç nüshası mevcuttur. Drakht (Cennet) Antep 1877-1878 Ermenice ve Ermeni Harfleriyle Türkçe yayınlanmıştır Ayda bir yayınlanan elyazma, hektografik dergisi Naşiri Sırbots Vartanants Mekteb’inin Mesropyan Cemiyeti (mezunlar cemiyeti tarafından yayınlanmıştır) Redaktör: Vahan Kürkçiyan Seda-yı Hakikat  Antep  1878-1900... Din, Ahlâk, Eğitim ve İlim Elyazma Dergisi Önce 2 haftada bir, sonra ayda bir çıkmıştır. Yayınlayan: Merkezi Türkiye Koleji, Antep Redaktörler: Avedis Cebeciyan, Kirkor Yenikomşiyan, Kevork Sarafyan,, Sonradan Ermenice ve İngilizce de yayınlanmıştır. Ahter-i Vartanyan, Vartanlılar Mektebinin Yıldızı, Antep 1888-1900 İki haftada bir yayınlanan elyazması, hektografik Dergi Yayıncısı Antep Vartanlılar Mektebi talebe cemiyeti Redaktör: Armenag Nazaretyan (A.N.Nazar) 8 sayfa, 24-17 santim, ebadında 1886 da yayımına son verilen Mentor’un yerini almışır. Şambalabimbo Antep 1909 Elyazma, Hektografik Mizah Dergisi Redaktör: Harutyun Zenyan Anteb Ermeni Kiliselerinin Tanzim ve Kabul Ettiği Nişan ve Düğün Nizamları H. Madteosyan, İstanbul 4 sayfa  basım yeri ve yılı belirsiz

Yazarın diğer yazıları: http://www.ayfertuzcuunsal.com/ adresinde